Balai

Torna a MATERIALI

 

Luogo della sepoltura

INVENTIO - CONDAGHE

brani scelti: quadro sinottico 

Inventio corporum sanctorum

Gavini, Prothi et Ianuarii

Condaghe Sancti Gavini,

 Prothi et Ianuarii
  Passadu algunu tempus venit qui sa insula de Sardingia si populayt de Christianos et in custu modu regnaan sos donnos, over segnores, ca sa insula in cussu tempus torravat assa Corte de Roma. Et omni annu mudaan donnu in su regnu de Lugudore et de Arborea.

 
…divina provisione factum est ut Comita quidam vir sanctissimus super ambos locos scilicet Horim et Arboream ad imperandum iudex ordinaretur. Et devenit qui elegirunt a voluntade de sa Corte de Roma unu bonu homine qui haviat a nomen Donnu Comida, sos lieros de Lugudore.

 

Quis autem fuerit iste Comita moribus tam sanctissimis breviter explicemus. Vir iste Comita nobile genere ortus fuit sapiens ac timens Deum, corpore castus, pauperibus largus; secundum domini praeceptum egenos vagosque in domum suam libenter inducebat, nudos vestiebat vel etiam manu sua cibum multoties porrigebat, viduis orphanis atque pupillis libenter iustitiam faciebat. Nullum eum in iudicio dando gratia aut praetio corrumpere poterat. Mensam suam cum pauperibus peregrinis quotidie habebat.

 

 Et tanta fuit sa benignidade sua
Regnante igitur super amba loca tam sanctissimo imperatore,

qui lu volsuunt pro Iudighe in vida sua. Et su simile lu dimandarunt sos de Arborea pro Iudighe. Et da inde inantis si clamaat Iudighe Comida de ambos logos.

Et icustu iudighe Comida haviat una mama sua qui fuit sancta femina e tres sorores suas, sas quales si clamaant sa una donna Kaderina, et issatera donna Preciosa, et issatera donna Iorgia.

 

 
contingit illum gravissima teneri nfirmitate: repente enim manum et pedum nervi ceperunt contrahi, ampullae per totum corpus nasci, superciliorum et palpebrarum destruere pili, vox quoque eius in huiusmodi aegritudine cepit rauca fieri atque diminui. Convenientes itaque medici et in nullo potentes subvenire, iudicabant lepram insanabilem esse.

 

 Et regnande custu Iudighe Comida de ambos logos, comente a Deu plachit, devenit qui totu si levayt de lefra, et fuit lebrosu, et haviat tanta lefra, qui no si li pariant sos oghos, et istaat in su letu qui non si podiat pesare...
...iudex Comita super modum contristatus et quasi de vita desperatus, die noctuque qui faceret cogitabat, quia nec medicorum aut aliorum hominum aliquis ei subveniebat, mater vero eius sanctissima et ante huiusmodi infirmitatem dicata, praeces quotidianas pro filio suo Comita fundebat, ut eum ad sanitatem pristinam dominus restitueret suplicabat.

 

 et mudaant ilu sa mama,et issas sorores dae s’unu lettu à s’ateru, pro tota sussa lefra qui isse haviat.
...quadam nocte praedictus iudex Comita orationi vacaret, repente domus illius lumine maximo repleta est. Et ecce in medio luminis apparuit ei quidam miles vestibus albis vestitus,sedens equum albissimum, ferens lanceam cum vexillo candidissimo, qui haec dixit: Comita, Comita. At ille, insolito lumine preterritus, et ad vocem beati Gavini respondere veritus obticuit. Sanctus autem Gavinus tertio vocavit eum dicens: Surge, Comita, et noli timere. Confortatus autem iudex Comita dixit: Quis es, domine? At ille ait: Ego sum Gavinus quem Maximianus Christianorum immanis persecutor fecit decollari super portum qui dicitur Balagai cum Protho et Ianuario, ibique latenter sepelierunt nos viri religiosi. Si vis sanari et a lepra ista quam habes penitus mundari, vade ad predictum litus maris et accipe corpora nostra et porta illa in salubriosa loca veneratione honorabiliora atque securiora, ibique in monumento novo sepelias et in eodem loco ad honorem Dei et nostri ecclesiam facias et faciendo ecclesiae fundamentum tu ipse cum manibus tuis de sarculo prius in terram ferias, statim caro tua sanitatem recipiet.

Et istande malaydu Iudighe Comida li fuit reveladu unu die dae Santu Gavinu, intro de sa camara sua. Et clamaytilu narande Comida, Comida, pesa e vae ad Portu de Turres, ad unu logu qui si clamat Monte Agellu, et icuy fraigha una ecclesia in nomen de Deu et de sos santos martyres, sos quales sunt sepelidos in Balay, et aen a nomen sos ditos santos Gavinu, Prothu et Ianuariu.

Et de presente Iudighe Comida apersit sos oghos et stavat in su lettu gasi nen dormidu, nen ischidadu, et visit visibilemente ad Sanctu Gavinu, et torrayt ili a narrer qui fraygharet sa dita ecclesia, et qui chircaret sos corpos santos. Et quando Iudighe Comida intesit et apit vistu cun sos oghos suos propriamente ad Sanctu Gavinu, et issa mama, et issas sorres visirunt ca isse li haviat faeddadu derunt grandes gracias a Deu, et icustu benedictu homine Iudighe Comida faeddayt assa mama, et naraytili: “Donna, bene appo vistu como su plus bellu homine qui eo may in dies unas appo vistu”.

... Et dormende sa note cussu Iudighe Comida li pariat in su sonnu qui veniat unu homine vestidu de veste bianca, comente cavalleri a caaddu subra s’abba de su mare, et per issas ungheas non sili infundian niente ad su caddu, si non quale qui andaret subra terra sicca. Et naraytili: “Comida, echo su logu in hue as a fraygare sa ecclesia”. Et in sa prima zapada qui tu as a dare ad fagher su fundamentu de sa ecclesia tu as a esser sanu de custa infirmitade.

 
Exiit itaque editum a iudice ut universus clerus ac populus ad montem Agellum conveniret. Congregata ergo omni multitudine factoque triduano ieiunio, omnibus indutis cinere saceco et cilicio, orantes et ad terram se consternantes, lacrimas effundentes, pervenerunt ad locum in quo requiescebant sanctorum corpora, ibique genibus flexis fecit orationem episcopus. Cumque surrexisset ab oratione et respondissent omnes amen, accessit ad sepulcrum in quo erant sanctorum martyrum corpora. Sublevatis ergo corporibus et pallis circumvolutis religiosis clericis cum episcopo ea gestantibus cum hymnis et canticis ibant psallantes ad suburbium.

 

Et postu manu ad operare sa ecclesia, custu Iudighe Comida volsit quirquare, et quircayt sos corpos sanctos, et feghit vener grandes prelados et grandes clerigos, et andayt a Balay cum totu su clericadu, et stetirunt cuy cum grandes orationes et in grande officiu dies tres. Et in sa quarta die nayt sa bona donna Kaderina: “appamus su turribulu”. Miserunt vi grande incensu, et comente fuit missu su incensu in su turribulu, si partit su fumu dae su turribulu in fini ad sa sepultura, a hue custos gloriosos sanctos martyres furunt sepelidos. Et apertu su monumentu accataruntlos custos gloriosos sanctos gasi bellos, comente qui esserent in carne vivos, qui non lis manchaat ungias e nen pilu e nen membru.

 

 
Cum pervenissent ad locum quo ibant, sepelierunt corpora sanctorum martyrum Gavini, Prothi et Ianuarii, sicut a sancto Gavino iudici praeceptum fuerat, ibique requiescunt usque in  presentem diem. His itaque peractis, surgens iudex Comita, accepto sarculo, ipse primus in terram fodere cepit, statimque divina gratia et meritis sanctorum martyrum Gavini Prothi et Ianuarii a lepra quam patiebatur mundatus est, sicut ei sanctus Gavinus in visione praedixerat. ...Ipse vero iudex Comita ecclesiam in honorem sanctorum martyrum Gavini Prothi et Ianuarii fabricavit et ad finem opus perduxit.

 

Et hapidos qui furunt sos corpos sanctos, a pagu tempus morit Iudighe Comida, et fuit sepellidu in mesu de sa ecclesia se Santu Gavingiu, et fuit fraygadu su altare de Santu Gavingiu subra su corpus de Iudighe Comida. Et clomplida qui fuit de fraigare sa ecclesia de Sanctu Gavingiu, sa bona donna Caderina feghit recherrer sos lieros de ambos logos, gasi de Arborea et de Logudore. Et quando sos lieros de ambos logos furunt arecoltos in sa villa de Kerqui, pro sa bonitade de Iudighe Comida elegirunt ad donnigheddu Orgodori, su figiu, simile pro Iudighe de ambos logos.
  Consecrata fuit ecclesia sancti Gavini de Turribus, die IIII madij, anno domini CCCCCXVII.